Page 181 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook
P. 181

5.2    Pole magnetyczne przewodnika z prądem





          Podejmij temat




          Bartek miał zegarek z wmontowanym
          kompasem. W czasie doświadczeń
          z prądem igła magnetyczna „wyprawiała
          różne harce” – wskazywała różne kierunki.
          Jak myślisz – dlaczego?




          Słynne doświadczenie Oersteda

          Opisując skutki przepływu prądu elektrycznego, stwierdziliśmy, że jednym z nich jest skutek magnetyczny. Zobaczyłeś
          doświadczenie z przewodnikiem i ustawioną pod nim igłą magnetyczną, która odchylała się od położenia równowagi,
          gdy przez przewodnik płynął prąd. Zjawisko to odkrył w 1820 roku duński fizyk Hans Christian Oersted (czyt. ersted).
          Wykonamy teraz to doświadczenie i wyjaśnimy zachowanie się igły magnetycznej.




          Doświadczenie 42.


          Badamy oddziaływanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną

          Niezbędne przedmioty:  źródło prądu stałego (bateria płaska 4,5 V, a jeśli chcesz zwiększyć natężenie prądu, użyj zasilacza bate-
                              ryjnego), zestaw do pokazu z przewodnikiem i igłą magnetyczną lub igła magnetyczna na podstawce
                              (kompas), wyłącznik, 2 statywy z uchwytami z izolatora, długi przewód miedziany (ok. 50 cm), przewody
          Wykonanie:
          •  Użyj zestawu do pokazu lub
             rozciągnij przewód równolegle do
             powierzchni stołu, między uchwytami
             statywów, nad igłą magnetyczną
             na podstawce (kierunek północ–
             południe). Połącz przewodnik przez
             wyłącznik z biegunami baterii.
          •  Na chwilę zamknij, a potem otwórz obwód i obserwuj zachowanie igły magnetycznej. Powtórz raz jeszcze otwieranie
             i zamykanie obwodu, nadal obserwuj igłę magnetyczną.
          •  Powtórz doświadczenie, zmieniając kierunek przepływu prądu w przewodniku (zmień bieguny źródła prądu przy
             połączeniu z przewodnikiem) i obserwuj zachowanie się igły magnetycznej.

          Obserwacje:   W czasie przepływu prądu elektrycznego przez przewodnik znajdująca się pod nim igła magnetyczna wychyla
                       się ze swojego pierwotnego położenia. Po wyłączeniu prądu igła powraca do pierwotnego położenia. Po
                       zmianie kierunku przepływu prądu zmienia się kierunek wychylenia określonego bieguna igły magnetycznej.
          Wnioski:     Wokół przewodnika, w którym przepływa prąd elektryczny, istnieje pole magnetyczne. W polu tym na igłę
                       magnetyczną działa siła magnetyczna.

                                                                                   179
   176   177   178   179   180   181   182   183   184   185   186