Page 181 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook
P. 181
5.2 Pole magnetyczne przewodnika z prądem
Podejmij temat
Bartek miał zegarek z wmontowanym
kompasem. W czasie doświadczeń
z prądem igła magnetyczna „wyprawiała
różne harce” – wskazywała różne kierunki.
Jak myślisz – dlaczego?
Słynne doświadczenie Oersteda
Opisując skutki przepływu prądu elektrycznego, stwierdziliśmy, że jednym z nich jest skutek magnetyczny. Zobaczyłeś
doświadczenie z przewodnikiem i ustawioną pod nim igłą magnetyczną, która odchylała się od położenia równowagi,
gdy przez przewodnik płynął prąd. Zjawisko to odkrył w 1820 roku duński fizyk Hans Christian Oersted (czyt. ersted).
Wykonamy teraz to doświadczenie i wyjaśnimy zachowanie się igły magnetycznej.
Doświadczenie 42.
Badamy oddziaływanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną
Niezbędne przedmioty: źródło prądu stałego (bateria płaska 4,5 V, a jeśli chcesz zwiększyć natężenie prądu, użyj zasilacza bate-
ryjnego), zestaw do pokazu z przewodnikiem i igłą magnetyczną lub igła magnetyczna na podstawce
(kompas), wyłącznik, 2 statywy z uchwytami z izolatora, długi przewód miedziany (ok. 50 cm), przewody
Wykonanie:
• Użyj zestawu do pokazu lub
rozciągnij przewód równolegle do
powierzchni stołu, między uchwytami
statywów, nad igłą magnetyczną
na podstawce (kierunek północ–
południe). Połącz przewodnik przez
wyłącznik z biegunami baterii.
• Na chwilę zamknij, a potem otwórz obwód i obserwuj zachowanie igły magnetycznej. Powtórz raz jeszcze otwieranie
i zamykanie obwodu, nadal obserwuj igłę magnetyczną.
• Powtórz doświadczenie, zmieniając kierunek przepływu prądu w przewodniku (zmień bieguny źródła prądu przy
połączeniu z przewodnikiem) i obserwuj zachowanie się igły magnetycznej.
Obserwacje: W czasie przepływu prądu elektrycznego przez przewodnik znajdująca się pod nim igła magnetyczna wychyla
się ze swojego pierwotnego położenia. Po wyłączeniu prądu igła powraca do pierwotnego położenia. Po
zmianie kierunku przepływu prądu zmienia się kierunek wychylenia określonego bieguna igły magnetycznej.
Wnioski: Wokół przewodnika, w którym przepływa prąd elektryczny, istnieje pole magnetyczne. W polu tym na igłę
magnetyczną działa siła magnetyczna.
179