Page 183 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

Zwrot linii pola magnetycznego

Zwrot linii pola magnetycznego wokół przewodnika możesz również ustalić,
wykorzystując prawidłowość zwaną regułą prawej dłoni (il. 5.11):

Jeśli prawą dłoń ułożymy względem przewodnika tak,
by kciuk wskazywał kierunek płynącego w nim prądu, 5.11 Reguła prawej dłoni
to pozostałe zgięte palce wskażą zwrot linii pola magnetycznego.

Jak widzisz, wniosek ten jest zgodny z wnioskami Oersteda ustalonymi
przez niego w czasie doświadczeń.
Regułę prawej dłoni możesz również zastosować do określenia wychyle-
nia igły w doświadczeniu Oersteda (doświadczenie 42.). Sprawdź ją, wykorzy-
stując zamieszczone zdjęcia.

Pole magnetyczne wokół przewodnika kołowego
Przeanalizujmy teraz, jak układają się linie pola magnetycznego wokół prze-
wodnika z prądem, mającego kształt okręgu (przewodnika kołowego). Mie-
dziany przewodnik przeciągniemy przez oddalone od siebie o kilkanaście
centymetrów otwory w tekturce i uformujemy okrąg (pętlę). Końce przewod-
nika podłączymy przez wyłącznik do źródła napięcia, jak na rysunku obok
(il. 5.12). Po zamknięciu obwodu, rozsypujemy opiłki żelazne i za pomocą
igiełek magnetycznych określamy zwrot linii pola magnetycznego. 5.12 Linie pola magnetycznego
Zwrot linii pola magnetycznego wokół przewodnika kołowego łatwo moż- wokół przewodnika kołowego
na określić za pomocą poznanej reguły prawej dłoni. Jeśli kciuk zwrócony
jest zgodnie z płynącym w przewodniku prądem, to pozostałe ugięte palce
wskazują zwrot linii pola magnetycznego (il. 5.13).

Reguła literowa dla przewodnika kołowego

Bieguny magnetyczne przewodnika kołowego z prądem łatwo możemy roz-
poznać, stosując (oprócz reguły prawej dłoni) regułę literową polegającą na
dorysowaniu literom N i S grotów strzałek zgodnych z kierunkiem przepływu 5.13 Reguła prawej dłoni dla
prądu w przewodniku kołowym (il. 5.14). przewodnika kołowego
Stosując powyższe reguły, łatwo zauważyć, że

Jeśli w przewodniku kołowym prąd płynie zgodnie z ruchem wskazówek
zegara, to wytworzone pole jest takie, jakby pochodziło od magnesu,
którego biegun południowy S znajduje się przed płaszczyzną
utworzoną przez przewodnik kołowy,
a biegun północny N jest za płaszczyzną przewodnika kołowego.

Zmiana kierunku przepływu prądu (na przeciwny) w przewodniku koło- 5.14 Reguła literowa dla
wym spowoduje zmianę biegunów magnetycznych na przeciwne. przewodnika kołowego

181