Page 179 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

Ziemia jako magnes

Mogłeś wcześniej zaobserwować, że swobodnie wiszący magnes ustawiał się S
zawsze w ten sam sposób. Dowiedziałeś się także, że bieguny magnetyczne
różnoimienne wzajemnie się przyciągają. Ziemia musi więc być wielkim mag-
nesem, którego północny biegun magnetyczny znajduje się obecnie w pobliżu
południowego bieguna geograficznego, a południowy biegun magnetyczny
– w pobliżu jej północnego bieguna geograficznego (il. 5.7). Zdarzało się na
przestrzeni dziejów Ziemi, że bieguny magnetyczne się odwracały. N
Bieguny geograficzne i magnetyczne Ziemi nie pokrywają się dokładnie
(stąd określenie „w pobliżu”) i zmieniają nieco swe położenie z roku na rok. 5.7 Kula ziemska jest ogromnym
Takie położenie biegunów magnetycznych Ziemi powoduje, że igła magne- magnesem
tyczna busoli czy kompasu nie wskazuje dokładnie kierunków geograficznych
(południowego i północnego). Dokładne określanie kierunków polega na do-
dawaniu lub odejmowaniu poprawek wyliczanych przez obserwatoria mag-
netyczne.
W Polsce takie obserwatoria znajdują się między innymi w Świdrze koło
Warszawy i na Helu. Poprawki umieszczane są na marginesach map wyma-
gających szczególnej dokładności, np. na mapach wojskowych.

Pole magnetyczne Ziemi

Wokół Ziemi, podobnie jak wokół magnesu sztabkowego, istnieje pole mag-
netyczne (il. 5.8). Na ziemskie pole magnetyczne silny wpływ wywierają stru-
mienie naładowanych cząstek wyrzucanych ze Słońca, szczególnie w okresach
jego wzmożonej aktywności, stąd niesymetryczny kształt linii pola magnetycz- ciekawe!
nego Ziemi. Obserwujemy wówczas szybkie zmiany pola magnetycznego, tzw. Zorza polarna to zjawisko świetlne ob-
burze magnetyczne, które w sporadycznych przypadkach mogą zakłócać pra- serwowane w atmosferze. Słońce emi-
cę sieci elektrycznych i komunikację radiową. Burzom magnetycznym towa- tuje strumień naładowanych cząstek,
rzyszą również spektakularne, naturalne zjawiska zorzy polarnych (il. 5.9). tzw. wiatr słoneczny, który chwytany jest
i kierowany przez ziemskie pole magne-
Pole magnetyczne Ziemi rozprzestrzenia się na tysiące kilometrów wokół tyczne w okolice biegunów, gdzie po-
niej, tworząc magnetosferę, która ma kształt kropli. Wiele innych planet ma woduje świecenie atomów atmosfery
podobne pola. ziemskiej, głównie tlenu i azotu.

S

N

5.8 Ziemskie pole magnetyczne 5.9 Zorza polarna

177