Page 235 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

6.9 Zjawiska optyczne w przyrodzie

Podejmij temat O O Jak powstaje tęcza?

Tęcza światło kropla
słoneczne wody odbicie
Pięknym zjawiskiem świetlnym obserwowanym w przyrodzie jest tęcza. Ma K L 42°
postać kolorowego łuku o barwach od czerwonej (po zewnętrznej stronie L’
łuku) do fioletowej (po stronie wewnętrznej). załamanie
Tęcza powstaje w atmosferze ziemskiej na skutek załamania, rozszczepie-
nia i wewnętrznego odbicia światła słonecznego na kroplach deszczu, mżawki
lub mgły. Światło słoneczne w punkcie K kropli zostaje rozszczepione, podob-
nie jak w pryzmacie, na barwne promienie, które po wewnętrznym odbiciu
w punktach L i L’ wychodzą z kropli, ponownie się załamują i – rozchodząc 6.44 Schemat powstawania tęczy
się w powietrzu – docierają do oka obserwatora (il. 6.44). Kiedy oko obserwa-
tora ustawione jest pod odpowiednim kątem względem kropli i słońca, bar-
wne promienie pochodzące od licznych kropel tworzą w jego oku barwne
widmo, czyli tęczę.
W świetle słonecznym tęczę można zobaczyć nie tylko po deszczu, lecz
także w kroplach wodospadu, fontanny lub zraszaczy trawy.

Miraże

Wśród innych zjawisk optycznych występujących w atmosferze szczególnie
ciekawe są miraże, które polegają na tworzeniu się pozornych obrazów
będących odbiciem przedmiotów znajdujących się na horyzoncie lub poza
nim.
Jednym z nich jest fatamorgana, zaobserwowana po raz pierwszy nad Nazwa fatamorgana pochodzi od
Cieśniną Mesyńską. Aby mogła ona powstać, warunki atmosferyczne mu- włoskiego słowa fata, czyli ʻwróżkaʼ,
szą sprawić złudzenie, że nieduże obiekty przekształcą się w pionowe smugi, oraz imienia przyrodniej siostry
stwarzając iluzję ścian i budowli zakończonych iglicami. legendarnego króla Artura – Morgany –
która mieszkała w kryształowym pałacu
Wyróżniamy miraże górny i dolny. Miraż górny to pozorny obraz na dnie morza i potrafiła wznosić zamki
powstający w atmosferze. Zaobserwowano, że wczesnym rankiem po bez- z cienkich warstw powietrza.
wietrznej nocy lub wieczorem po upalnym dniu warstwa powietrza w pobli-
żu powierzchni ziemi jest chłodniejsza niż jego wyższe warstwy. Większa jest
w związku z tym gęstość najniższej warstwy powietrza i wówczas światło sło-
neczne odbite od przedmiotu w najniższej warstwie, przechodząc do warstw gorące powietrze
wyższych (o mniejszej gęstości), stopniowo się załamuje. Promień światła za-
krzywia się ku górze. Prosty, pozorny obraz przedmiotu będzie widoczny na zimne powietrze
przedłużeniu promieni wpadających do oka obserwatora, odbitych od przed-
miotu (il. 6.45). 6.45 Miraż górny

233