Page 93 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook
P. 93

Zastosowanie dźwięków

          Dźwięk  jest  wykorzystywany  przez  ludzi  i  zwierzęta  do  zdobywania  i  wy-
          miany informacji. Jest więc nośnikiem informacji. Porozumiewanie się ludzi,
          wymiana wiadomości w bezpośredniej rozmowie lub przez telefon, przeka-
          zywanie komunikatów przez radio czy telewizję, to tylko niektóre przykłady
          wykorzystania dźwięku jako nośnika informacji. Dźwięk odgrywa ważną rolę
          w działaniu urządzeń medycznych, np. stetoskop pozwala usłyszeć dźwięki
          pochodzące z wnętrza ciała człowieka (m.in. bicie serca).
             Powszechnie znane jest wykorzystywanie przez człowieka ultradźwięków.
          Mają one zastosowanie w medycynie do badań ultrasonograficznych (USG),
         w których wykorzystywane są fale o częstotliwości między 2 a 50 MHz. Rów-
          nie powszechne jest zastosowanie ultradźwięków do echolokacji, czyli orien-
          tacji w przestrzeni za pomocą fal dźwiękowych. Fale te wykorzystywane są
          w sonarach – urządzeniach do pomiaru głębokości wody – do wyszukiwania     2.28  Pomiar głębokości wody -
          ławic ryb czy np. wykrywania wraków na dnie oceanów (il. 2.28). Ultradźwię-  działanie echosondy
          ki stosuje się także w defektoskopach, czyli urządzeniach do wykrywania pęk-
          nięć w metalowych przedmiotach.
             Echolokację  wykorzystują  też  organizmy  żywe (nietoperze,  delfiny,  płe-
          twale), które wyposażone są w naturalne echosondy.




          Więcej na temat


                Zjawiska echa i pogłosu

          W życiu codziennym możesz zaobserwować zjawiska echa i pogłosu. U podstaw tych zjawisk leży fakt, że szybkość
          rozchodzenia się dźwięku jest skończona. Echo jest skutkiem odbicia dźwięku od przeszkody dostatecznie odległej,
          by fala odbita wróciła do obserwatora dopiero wówczas, gdy nie słyszy on już dźwięku dochodzącego bezpośred-
          nio ze źródła. Aby można było usłyszeć echo spowodowane przez krótkie sygnały dźwiękowe, każdy oddzielnie,
          sygnały te nie mogą następować po sobie szybciej niż co 0,1 s. Oznacza to, że w wypadku dźwięku rozchodzącego
          się w powietrzu echo może powstać przy odbiciu od przeszkody odległej co najmniej o 17 m od obserwatora.
          Możesz to sprawdzić w prosty sposób, obliczając drogę przebytą przez dźwięk w czasie 0,1 s ze wzoru:
                       m
          s = v · t = 340    · 0,1 s = 34 m
                       s
          Dźwięk pokonuje drogę od źródła do przeszkody i z powrotem, zatem odległość przeszkody od źródła jest połową
          przebytej drogi i wynosi właśnie 17 m. Zjawisko echa jest wykorzystywane w życiu. Znając odległość odbijającej
          „ściany” i mierząc czas powrotu echa, możesz obliczyć szybkość dźwięku, a mierząc czas powrotu echa, obliczysz
          odległość od „ściany”.
          W pomieszczeniach zamkniętych mamy do czynienia z innym zjawiskiem towarzyszącym zjawisku odbicia dźwięku.
          Gdy dźwięk odbija się od ścian, zwykle ma do przebycia niewielką odległość. Dźwięki wydawane przez źródło
          ulegają wielokrotnemu odbiciu od ścian, nakładają się na siebie i na dźwięki wysyłane ze źródła. Wynikiem częś-
          ciowego nakładania się tych dźwięków jest zjawisko zwane pogłosem. Najczęściej można go usłyszeć w pustych
          pomieszczeniach lub podczas jazdy pociągiem przez tunel, kiedy otworzy się okno.

                                                                                   91
   88   89   90   91   92   93   94   95   96   97   98