Page 31 - geografia 7

Gleba powstaje w wyniku długotrwałego, naturalnego procesu zwanego Ciekawe!
procesem glebotwórczym. Zależy on od rodzaju skał, na których zacho-
dzi, a także od klimatu, który wpływa na ilość wody w podłożu i rozwój roślin-
ności oraz na tempo powstawania i gromadzenia się próchnicy. Większość gleb
świata zalicza się do gleb strefowych, czyli takich, których występowanie jest
związane z istnieniem na Ziemi stref klimatycznych i roślinnych. W Polsce do
tej grupy należą m.in. gleby bielicowe, płowe, brunatne, a także czarnoziemy.
Gleby astrefowe to takie, które występują w wielu strefach klimatyczno-
-roślinnych, a ich powstanie zależy od specyficznych czynników, np. ukształ-
towania terenu, określonych warunków wodnych lub typu skał w podłożu. Gleby górskie powstają na stokach.
Z powodu ciągłego spłukiwania próch-
Do gleb astrefowych należą m.in. gleby górskie, a także mady, występujące nicy nie mogą się w pełni rozwinąć.
w dolinach dużych rzek, oraz rędziny – powstające na skałach wapiennych. Są kamieniste i mało żyzne, trudne do
W miastach i na terenach poprzemysłowych gleby tworzą się pod wpływem uprawy. Niektóre tereny, na których wy-
działalności człowieka. Są to gleby antropogeniczne (gr. ánthrôpos – człowiek, stępują, są wykorzystywane jako łąki
génesis – pochodzenie). Część z nich jest silnie zanieczyszczona i zniszczona. i pastwiska. W wielu miejscach gleby te
są w stanie inicjalnym, czyli w początko-
wym stadium rozwoju (na zdjęciu).
Żyzność i urodzajność gleb
Specjaliści zajmujący się glebami rozróżniają pojęcia żyzność i urodzajność
gleby. Żyzność jest to naturalna cecha gleby, określająca jej zdolność do do-
starczania roślinom wody ze składnikami mineralnymi i powietrza. W odnie- Ciekawe!
sieniu do gleb uprawnych możemy mówić o ich urodzajności, która jest Rolnicza jakość gleb jest oceniana we-
rozumiana jako zdolność do dawania plonów (inaczej: urodzaju). Można ją dług klasyfikacji bonitacyjnej (łac.
poprawiać przez stosowanie odpowiednich zabiegów na polach. Nawet gleby bonus – dobry). Klasyfikacja ta, zgodnie
o mniejszej żyzności przy właściwym nawożeniu i nawodnieniu mogą cecho- z którą wyróżnia się sześć klas gleb, po-
wać się dużą urodzajnością i dawać wysokie plony. Z kolei niewłaściwie wyko- zwala m.in. na prowadzenie właściwego
planowania przestrzennego. Najlepsze
nywane prace polowe prowadzą do spadku urodzajności, czyli do degradacji gleby należą do I klasy, np. mady i czar-
gleb (erozji gleb). Przykładami takich działań są: orka wzdłuż stoku (il. 1.33), noziemy, a najsłabsze – do VI klasy, np.
która sprzyja spłukiwaniu gleby, czy wypalanie traw (il. 1.34). gleby bielicowe i górskie.

1.33 Właściwa orka jest wykonywana w poprzek stoku, 1.34 Wypalanie traw niszczy glebę, powoduje śmierć
co utrudnia spłukiwanie gleby (na zdjęciu: niewłaściwa orka – mikroorganizmów i hamuje proces rozkładu pozostałości
wzdłuż stoku) organicznych

29

28.11.2022 21:30:31
1128_883352 _geografia_kl7_LIFT_DRUK.indd 29
1128_883352 _geografia_kl7_LIFT_DRUK.indd 29 28.11.2022 21:30:31