Page 64 - historia 8

Armia Polska w ZSRS

Dnia 14 sierpnia 1941 r. w Moskwie została zawarta polsko-sowiecka konwen-
cja wojskowa. Regulowała ona kwestię powołania Armii Polskiej w ZSRS.
Dowództwo nad wojskiem objął gen. Władysław Anders. Do miejsc for-
mowania armii ściągali mężczyźni uwolnieni z sowieckich więzień i łagrów.
Towarzyszyli im starcy, kobiety i dzieci. Nie wszyscy Polacy wyszli na wolność.
Natomiast znaczna część ludzi, którym się to udało, nie dotarła do miejsc
werbunku i polskich placówek rozsianych po rozległym kraju. Tworzenie pol-
Żołnierze z armii Andersa w Iranie skiej armii napotykało wiele przeszkód ze strony władz sowieckich. Naszym
rodakom nie dostarczano odpowiedniej ilości żywności, odzieży, lekarstw
i sprzętu. Wokół obozów wojskowych koczowała ludność cywilna. Dziesiątko-
wały ją epidemie i głód. Ostatecznie Stalin zgodził się na ewakuację polskiego
wojska z ZSRS. W 1942 r. do pozostającego pod kontrolą Brytyjczyków Iranu
dotarło ponad 115 tysięcy Polaków – żołnierzy i cywilów.
Po ewakuacji armii Andersa władze sowieckie – wbrew umowom – zli-
kwidowały instytucje odpowiedzialne za pobór polskich żołnierzy i opiekę
nad ludnością cywilną. To jeszcze pogorszyło złą sytuację Polaków, którzy
pozostali w ZSRS.

W grudniu 1941 r. gen. Sikorski
złożył wizytę w Moskwie.
Podpisał tam ze Stalinem polsko-
-sowiecką deklarację o wspólnym
prowadzeniu wojny z Niemcami.
Na zdjęciu: sowiecki dyktator
podpisuje dokument. Dalej
stoją od prawej: minister spraw
zagranicznych ZSRS Wiaczesław
Mołotow, premier Władysław
Sikorski, ambasador Polski w ZSRS
Stanisław Kot, gen. Władysław
Anders i bliski współpracownik
Stalina Gieorgij Malenkow.

Sprawa katyńska
W kwietniu 1943 r. światło dzienne ujrzała prawda o losie tysięcy polskich oficerów wziętych do sowieckiej niewoli
w 1939 r., Niemcy ogłosili wówczas odkrycie grobów pomordowanych Polaków w Katyniu. Jako winnych popeł-
nienia zbrodni wskazali Rosjan. Wstrząśnięty polski rząd zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża
z prośbą o zbadanie mogił. Z podobną prośbą w tym samym czasie wystąpili Niemcy. Stalin uznał ten zbieg okolicz-
ności za dowód współpracy z hitlerowcami i zerwał z polskim rządem stosunki dyplomatyczne. Jednocześnie wyparł
się odpowiedzialności za zbrodnię katyńską i obwinił o nią Niemców. Kłamstwo katyńskie było podtrzymywane
przez dziesięciolecia. Kolejni przywódcy ZSRS i władze komunistycznej Polski zatajali prawdę. Dopiero w 1990 r.
rząd Związku Sowieckiego oficjalnie przyznał, że to NKWD ponosi odpowiedzialność za mord.

62