Page 174 - kl 6 cz 2

KOŁO — WYNALAZEK

WSZECH CZASÓW

Koło to nie tylko figura geometryczna, którą poznaliście na lekcjach
matematyki. To przede wszystkim przedmiot, bez którego nie można
wyobrazić sobie codziennego życia. W połowie IV tysiąclecia p.n.e. kołem
posługiwali się Sumerowie na obszarze między Tygrysem a Eufratem,
na terenach dzisiejszego Iraku. Wykorzystywali je na dwa sposoby
– do budowy koła garncarskiego i różnych pojazdów.

Koła pojazdów początkowo
wytwarzano z połączonych ze
sobą drewnianych desek, a na terenach,
gdzie brakowało drewna, robiono je z kamienia. Takie
koła były wytrzymałe, ale ciężkie i trudne do wprawienia
w ruch. Aby stały się lżejsze, zaczęto wycinać w nich
otwory, ale najskuteczniejsze okazało się zastosowanie
szprych. Około 2000 r. p.n.e. koła szprychowe były
już szeroko rozpowszechnione. Pojazdy, w których je
stosowano, służyły do transportu ciężkich towarów,
Koła garncarskiego używano do wyrobu naczyń szybkiego przewożenia ludzi, wykorzystywano je także
o zaokrąglonych kształtach. Było ono zbudowane z dwóch podczas walki i na polowaniach.
drewnianych tarcz, mniejszej na górze i większej na dole,
połączonych osią. Rzemieślnik wprawiał urządzenie Zadanie 1
w ruch, popychając nogą dolne koło. Wtedy jednocześnie Jaki element koła – figury geometrycznej
obracało się koło górne, a na nim porcja gliny, z której – przypomina szprycha?
garncarz modelował naczynie. Podobnych urządzeń
używa się do dziś.

W kolejnych stuleciach koło znalazło też inne
zastosowania. Koła z przymocowanymi łopatkami –
poruszane siłą płynącej wody – zaczęto wykorzystywać do
nawadniania pól uprawnych, napędzania urządzeń
w młynach wodnych, tartakach, kuźniach, do poruszania
maszyn tekstylnych czy pił mechanicznych. Znane były
one od Rzymu aż po Chiny!

172