Page 159 - polski 7 cz 1

drugi nurt krytyki Matejkowskiego dzieła. „Wszystko jest pomieszane i cha-
otyczne w tej kompozycji, której malarz nie umiał tak dalece uogólnić, aby
stworzyć alegorię, a którą zaciemnił nadzwyczajnie, chcąc zachować jej cha-
rakter obrazu historycznego”. [...]
Za Matejkę, który myśli formułował z trudem, próbował tłumaczyć jego
założenie Józef Szujski, autor Objaśnienia do „Rejtana”: „Obraz ten bierze jed-
ną, oderwaną chwilę dziejową i czyni ją reprezentantką epoki całej upadku
naszego, wprowadzając w nią żywioły tego upadku z całej epoki wzięte; łączy
historyczność chwili z alegorią, a narażając się na ogromne trudności tej kom-
binacji, podlega z natury swojej najsprzeczniejszym ocenianiom, tłumaczy
owe niezliczone pretensje tyczące się wprowadzonych osób”. [...]

Norwida sąd osobny

Z obfitych współczesnych głosów – polskich i obcych – jakie wzbudził Rejtan,
20
wyodrębnia się sąd Cypriana Norwida . Nie mieści się on w żadnym ze wska-
zanych tu krytycznych nurtów. Norwid przebywał w Paryżu podczas wystawy Jan Matejko (fot. Juliusz Mien)
1867 roku. Był jednym z inicjatorów wręczenia artyście medalu od miejsco-
wych rodaków. [...]
Norwid dał [...] przenikliwą analizę obrazu, jedną z najlepszych analiz
szczególnych cech malarstwa Matejki w ogóle: „Pan Matejko jest jednym
z najbieglejszych malarzy dziś w Europie, i jest jednym z najmniej wyobra-
żenia mających o artyzmie artystów, lubo dziś mnogich. Wszystko tam
21
wyzute z ideału! To parlament? – a to wielka karczma flamandzka, gdzie
22
halabardują z kijami i pięściami – żadnego a żadnego senatorskiego gestu, 20 Cyprian Kamil Norwid (1821–1883) –
23
żadnego męża togi , żadnej parlamentarnej fałdy na ramieniu – Rejtan nie polski poeta, pisarz, grafik, rzeźbiarz, ma-
24
25
gladiator konający, ani męczennik, ufny w zapieczętowanie sprawy i czujący larz i filozof – patrz s. 105 podręcznika.
26
pod palcami ręki swojej sakramenta dziejów – nie. Rejtan tam jest wąsaty 21 lubo – choć, chociaż
27
demoniak, który zawiesiście dokonał swego i koniec. [...] Pieniądze złote zna- 22 wyzute – pozbawione
czą to a to – koperty od listów to i owo – i tak dalej”. 23 halabardują – pogardliwe określenie
z żargonu aktorskiego, halabardować
lub grać halabardę to znaczy odgry-
1. Porozmawiajcie o obrazie Rejtan, biorąc pod uwagę informacje wać mało znaczącą, niewielką rolę,
z przeczytanego tekstu Marii Poprzęckiej.
stać w tłumie (halabarda – rodzaj bro-
ni, dziś używana w funkcji reprezenta-
Co przedstawia obraz, cyjnej)
a co symbolizuje? 24 toga – zakładany w okolicznościach
oficjalnych strój prawników i profeso-
rów wyższych uczelni
Jan Matejko Za co go krytykowano, 25 żadnej parlamentarnej fałdy na ra-
Rejtan a za co chwalono?
mieniu – parlament przedstawiony jak
karczma, pozbawiony dostojeństwa
26 ufny w zapieczętowanie sprawy –
Jak Polacy „widzą historię wierzący w wartość idei, o którą walczy
przez pryzmat obrazu”?
27 sakramenta dziejów – powaga historii

157