Page 187 - chemia_k8

6.2 Wewnętrzna budowa materii

Atom – podstawowy składnik substancji prostej, zachowujący i wykazujący jej właściwości.

Cząsteczka – trwałe połączenie minimum 2 atomów.

Układ okresowy pierwiastków chemicznych – tablica, na której prócz symboli chemicznych znajdują się uży-
teczne informacje o pierwiastkach. Jest podzielona na grupy (kolumny) oraz okresy (wiersze).

Na pojedynczym okienku prócz symbolu pierwiastka można znaleźć np. jego nazwę, liczbę atomową i masę
atomową. 1 18

symbol pierwiastka H He
chemicznego
liczba atomowa 1 1 2
(liczba porządkowa)
Wodór nazwa pierwiastka Hel
2
chemicznego 13 14 15 16 17
1,01 masa atomowa, u 4,00
liczba atomowa
Liczba atomowa jest podstawą ustawienia (uporządkowania) pierwiastków chemicznych w układzie okresowym.
Li
Be
Masa atomowa – masa atomu wyrażona w jednostkach masy atomowej (u) – to średnia masa atomów danego pier- Mg symbol pierwiastka chemicznego B C N O F Ne
2 3 4 12 5 6 7 8 9 10
wiastka chemicznego, z uwzględnieniem jego składu izotopowego.
1 u ≈ 1,66 · 10 g Beryl nazwa pierwiastka chemicznego Magnez Bor Węgiel Azot Tlen Fluor Neon
Lit
–24
Masa cząsteczkowa – masa cząsteczki wyrażona w jednostkach masy atomowej (u). Jest ona sumą mas atomów masa atomowa, u
wchodzących w skład związku chemicznego. 6,94 9,01 24,31 10,81 12,01 14,01 15,99 19,00 20,18
Masę cząsteczkową związku o wzorze SO obliczymy w następujący sposób:
2
m = 32,07 u ≈ 32 u m = 15,99 u ≈ 16 u
S
O
m = 1 · m + 2 · m Na Mg Al Si P S Cl Ar
SO 2 S O
m = 1 · 32 u + 2 · 16 u 3 11 12 13 14 15 16 17 18
SO 2
m = 64 u
Sód Magnez Glin Krzem Fosfor Siarka Chlor Argon
SO 2
185 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
22,99 24,31 26,98 28,09 30,97 32,07 35,45 39,95

0610_881399_chemia_kl8_podrecznik_DRUK.indd 185
0610_881399_chemia_kl8_podrecznik_DRUK.indd 185 10.06.2021 11:52:33
10.06.2021 11:52:33
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
4 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

Potas Wapń Skand Tytan Wanad Chrom Mangan Żelazo Kobalt Nikiel Miedź Cynk Gal German Arsen Selen Brom Krypton

39,10 44,96 47,87 50,94 52,00 54,94 55,85 58,93 58,69 63,55 65,39 69,72 72,61 74,92 78,96 79,90 83,80

Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe

5 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54

Rubid Stront Itr Cyrkon Niob Molibden Technet Ruten Rod Pallad Srebro Kadm Ind Cyna Antymon Tellur Jod Ksenon

85,47 87,62 88,91 91,22 92,91 95,94 97,91 101,07 102,91 106,42 107,87 112,41 114,82 118,71 121,76 127,60 126,90 131,29

Cs Ba La Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn

6 55 56 57 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86

Cez Bar Lantan Hafn Tantal Wolfram Ren Osm Iryd Platyna Złoto Rtęć Tal Ołów Bizmut Polon Astat Radon

132,91 137,33 138,91 178,49 180,95 183,84 186,21 190,23 192,22 195,08 196,97 200,59 204,38 207,20 208,98 208,98 209,99 222,02

Fr Ra Ac Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og

7 87 88 89 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118

Frans Rad Aktyn Rutherford Dubn Seaborg Bohr Has Meitner Darmsztadt Roentgen Kopernik Nihonium Flerow Moscovium Liwermor Tennessine Oganesson

223,02 226,03 227,03 261,11 263,11 265,12 264,10 269,10 268,10 281,10 280 285 284 289 288 292 294 294

Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu

58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71
metale Cer Prazeodym Neodym Promet Samar Europ Gadolin Terb Dysproz Holm Erb Tul Iterb Lutet

140,12 140,91 144,24 144,91 150,36 151,96 157,25 158,93 162,50 164,93 167,26 168,93 173,04 174,97

niemetale Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103

Tor Protaktyn Uran Neptun Pluton Ameryk Kiur Berkel Kaliforn Einstein Ferm Mendelew Nobel Lorens

232,04 231,04 238,03 237,05 244,06 243,06 247,07 247,07 251,08 252,09 257,10 258,10 259,10 262,11