Page 70 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

Z doświadczenia 18. wynika, że w temperaturze między 0°C a 4°C woda
wykazuje pewne anomalie. Zamiast zwiększać swoją objętość wraz ze wzro-
stem temperatury, zmniejsza ją. Ta właściwość (anomalna rozszerzalność)
wody ma ogromne znaczenie w przyrodzie – zimą woda w jeziorach nie za-
marza do dna, dzięki czemu ryby mogą przetrwać w czasie mroźnych zim
(il. 3.12). Woda ogrzewana powyżej temperatury 4°C rozszerza się, czyli za-
chowuje się jak inne ciecze.

+25°C –25°C

+18°C 0°C

+4°C +4°C

Ciekawe!
3.12 Woda w jeziorze na dnie utrzymuje latem i zimą temperaturę +4°C

Rozszerzalność temperaturowa gazów
Aby się przekonać, jak się zachowują gazy przy zmianach temperatury, przy-
gotuj plastikową butelkę o pojemności 1,5 l, z zakrętką. Zgnieć butelkę i za-
kręć korek. Gdy włożysz butelkę do naczynia z gorącą wodą, zobaczysz, że
butelka się rozprostowuje i napręża. Możesz również wykonać inne doświad-
czenie. Gdy położysz ręce na kolbie (il. 3.13), zauważysz, że poziom cieczy
w rurce szybko się podnosi. Powietrze po ogrzaniu zwiększa swoją objętość
i wpycha ciecz do rurki. A więc gazy przy ogrzaniu również się rozszerzają,
a przy oziębianiu – kurczą. Rozszerzalność gazów wykorzystano np. w lotach
balonów.
Pierwsze loty balonem
Od dawna przypuszczano, że balon na-
pełniony gazem lżejszym od powietrza
będzie się unosił w powietrzu jak statek
unosi się na wodzie. Problem stanowiło
odkrycie tego gazu. Pierwszym rozwią-
zaniem stało się gorące powietrze, po-
nieważ jest ono rzadsze, a więc lżejsze
od powietrza zimnego. W roku 1783
we Francji bracia Joseph i Jacques
Montgolfier (czyt. żozef i żak mągolfie)
wykonali z papieru wielki, niebiesko-zło-
ty balon i napełnili go gorącym powie-
trzem. Na oczach zdumionych paryżan
balon, z dwoma mężczyznami na po-
kładzie, wzniósł się w powietrze. 3.13 Rozszerzalność temperaturowa gazów

68