Page 78 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook
P. 78
Różnice w budowie ciał stałych
Zapewne widziałeś już kiedyś kryształ, np. w biżuterii. Człowieka od dawna
nurtowały pytania, jak dalece można rozbić kryształ i jaką najmniejszą jego
część można uzyskać. Kryształ soli (il. 3.20) (halitu) rozbija się na bardzo
dużą liczbę drobniutkich kawałków. Podczas oglądania okruszków można za-
uważyć, że wszystkie odłamki są do siebie podobne. Po powiększeniu frag-
mentów okazuje się, że składają się z kolejnych małych kryształków, które
mają takie same cechy geometryczne, jak ich większe fragmenty. Właśnie ta-
kie poukładanie cząsteczek, jedna obok drugiej, w określony, charakterystycz-
3.20 Kryształ soli
ny dla danej substancji sposób, to sieć krystaliczna. O tak zbudowanych
ciałach stałych powiemy, że mają budowę krystaliczną. Cząsteczki two-
rzące sieć krystaliczną są w ciągłym ruchu. Wykonują drgania wokół położeń
równowagi. Gdy cząsteczka za bardzo zbliży się do sąsiedniej cząsteczki, jest
od niej odpychana, a gdy się za bardzo od niej oddali – jest przyciągana.
Na podwórku, w domu, w szkole możesz znaleźć wiele innych ciał o bu-
dowie krystalicznej, np. kamień, węgiel, kryształki cukru.
Wśród ciał stałych istnieją też substancje, które nie są kryształami, nie
mają uporządkowanej budowy – to ciała bezpostaciowe (amorficzne)
(il. 3.22). Przykładami takich substancji są: szkło, wiele tworzyw sztucznych
oraz przedmiotów z gumy.
Siły spójności i siły przylegania
3.21 Model kryształu soli
Wiesz już, że każda cząsteczka przyciąga sąsiednie cząsteczki i sama jest przez
nie przyciągana. Siły międzycząsteczkowe działające między czą-
steczkami tej samej substancji nazywamy siłami spójności. Łączą
one (spajają) cząsteczki, tworząc ciała stałe i ciecze. Siły spójności powodują,
że tworzą się krople wody (il. 3.23).
Siły działające między cząsteczkami różnych substancji nazy-
wamy siłami przylegania. Dzięki nim kreda przylega do tablicy (il. 3.24),
a cząsteczki tonera do kartki. Kleje łączą substancje również dzięki siłom
przylegania.
Gdy siły przylegania są większe niż siły spójności, wtedy ciecz zwilża po-
3.22 Ciało bezpostaciowe – wierzchnię, do której przylega. Natomiast gdy siły przylegania są mniejsze niż
bursztyn siły spójności, ciecz nie zwilża powierzchni.
3.23 Krople wody na liściach 3.24 Ślady pozostawione przez kredę
na tablicy
76
