Page 114 - geografia 8

3000
2000
3.2 Klimat Ameryki i jego wpływ na zasięg upraw i lasów °C 3200
mm
180° 20° 80
0° 20 40
O c e a n A r k t y c z n y 20° Prąd 10
160°
120° 40° 0 0
–10
100° 80° 60° –20
Podejmij temat z Co to jest Aleja Tornad? Beringa –30
–40
Morze
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
z Czy za kołem polarnym rosną lasy? Niedźwiedzie Koło podbiegunowe północne Prąd Północnoatlantycki Klimatogram Kugluktuk
Wlk. Jez.
Kugluktuk
K Kugluktukugluktuk
z Dlaczego nad samym oceanem może powstać pustynia? Prąd Alaski Alaska Niewolnicze 1000
Wlk. Jez.
Zatoka
Wschodniogrenlandzki
F Fort Smithort Smith Prąd O °C mm
z Czy na Morzu Bałtyckim mogą się tworzyć cyklony tropikalne? Hudsona 80
Zatoka
20 40
Prąd
c
40° Północno- Labradorski 40° 10 0 0
Sioux Look
Sioux Lookoutout –10
pacyficzny
J. Górne e –20
–30
J. Huron I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Klimat Ameryki – które czynniki go kształtują? O Prąd J. Michigan J. Ontario Prąd Kanaryjski Fort Smith
Albany
Albany
J. Erie a
Miss ouri
Położenie geografi czne, w tym ogromna rozciągłość południkowa, warunkuje c Prąd Zatokowy (Golfsztrom) mm
Oklahoma City
strefowość klimatyczną Ameryki. Natomiast najważniejszymi czynni- Kalifornijski Yuma Oklahoma City Missisipi n °C 120
80
kami astrefowymi, które wpływają na klimat, są: e M o r z e Zwrotnik Raka 30 40
20
Zatoka
10
• południkowy układ wielkich form terenu, zwłaszcza łańcuchów górskich, 20° a Meksykańska S a r g a s s o w e 20° –10 0 0
Prąd Północnorów nikowy
• zróżnicowana wysokość nad poziomem morza, Prąd Północnorównikowy A –20 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Sioux Lookout
• sąsiedztwo wielkich oceanów z ciepłymi i z zimnymi prądami morskimi. n P rąd Karaibski VI–IX Klimatogram Sioux Lookout
M o rz e
1000
2000 km
0
Ciekawe! Ze względu na barierę górską, którą są Kordyliery i Andy dla mas powie- Strefa klimatów okołobiegunowych Ka ra i b s k i e Prąd Gujański t mm
trza napływających znad Oceanu Spokojnego, wpływ tego oceanu na klimat polarny (biegunowy) Orinoko 320
W lutym 2021 r. Teksas zmagał się z nie- l 280
Równikowy
typową pogodą – z północy aż nad Za- Ameryki – choć znaczny – dotyczy jedynie wąskiego pasa wybrzeża. Z kolei subpolarny (podbiegunowy) S Prąd Wsteczny Południoworównikowy 0° 240
Równik
Prąd
tokę Meksykańską napłynęły masy bar- oddziaływanie Oceanu Atlantyckiego sięga daleko w głąb kontynentu, po- Strefa klimatów umiarkowanych a 200
chłodny morski
p Amazonka
Tefé
dzo mroźnego powietrza. Awarii uległy nieważ położone na wschodzie Appalachy i tereny wyżynne w znacznie mniej- chłodny przejściowy Marañ ón Tefé 160
m.in. sieci energetyczne. Wiele domów szym stopniu utrudniają wędrówkę mas powietrza znad morza nad ląd (il. 3.6 chłodny kontynentalny o Prąd Madeira n °C 120
w tym ciepłym regionie nie jest przysto- i 3.10). Dzięki temu, że góry i wyżyny na zachodnim i na wschodnim ciepły morski Tocantins 40 80
30
ciepły przejściowy
sowanych do mrozów. ciepły kontynentalny P e r u w i ański J. Titicaca Brasília z y l i j s k i t 20 40
10
Brasília
skraju kontynentu układają się południkowo, a między nimi znajdu- Strefa klimatów podzwrotnikowych k 0 I II III IV VVIVII VIII IX XXIXII 0
ją się niziny i równiny (il. 3.6), np. w Ameryce Północnej masy chłodnego wilgotny (śródziemnomorski) o Zwrotnik Koziorożca B r a –20 20° Tefé
–10 y
Tefé
suchy
powietrza arktycznego i polarnego kontynentalnego (z północy) oraz ciepłe- Strefa klimatów zwrotnikowych Paragwaj c 1° = 0,2 mm na skali 10 mm = 0,1mm na skali
go zwrotnikowego (z południa) mogą swobodnie przemieszczać się na duże wilgotny j Parana P r ą d mm
280
suchy
odległości w kierunku północ–południe. To przyczynia się do dużej zmien- Strefa klimatów równikowych k 240
ności pogody i powstawania nietypowych zjawisk meteorologicznych, np. sil- równikowy wybitnie wilgotny n i 200
Tornado – tak w Ameryce jest nych burz śnieżnych (tzw. blizzards), wiosennych przymrozków, tornad, oraz podrównikowy wilgotny 40° 160
podrównikowy suchy
120
nazywana trąba powietrzna, czyli wpływa na przebieg tras cyklonów tropikalnych nad lądem. Klimat astrefowy y °C 80
40
silny, szybko przemieszczający się Na klimat zachodnich (pacyfi cznych) wybrzeży Ameryki Północnej, górski Wi at rów Zachodnich 30 40
20
wir powietrza o średnicy nawet do a jeszcze bardziej Ameryki Południowej, znaczny wpływ mają zimne prądy Prądy morskie zimne P r ą d 10 0 0
ciepłe
ok. 2 km i pionowej lub ukośnej osi VI–IX ciepłe sezonowe I II III IV VVIVII VIII IX XXIXII
Brasília
Brasílii
z miesiącami występowania
obrotu względem powierzchni Ziemi. morskie (il. 3.15). Wskutek ich działania sumy opadów atmosferycznych są 100° 80° 60° 40° 20° 0°
tam niewielkie, co sprzyja tworzeniu się pustyń. W Ameryce Południowej
Cyklon tropikalny – tworzące mm mm
°C
się nad wodami stref równikowej zimny Prąd Peruwiański w strefi e zwrotnikowej przyczynia się do powstania °C 120 40 mm 160
80
80
i zwrotnikowej rozległe układy niskiego pustyni Atakama w Andach, uznawanej za najsuchszą na świecie. 30 40 30 40 °C 120
20
20
10
ciśnienia, którym towarzyszy wiatr Wschodnie (atlantyckie) wybrzeża są w większości pod wpływem 10 0 0 0 0 40 80
30
o prędkości przekraczającej 120 km/h. ciepłych prądów morskich. Podnoszą one temperaturę powietrza i sprzy- –10 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV VVIVII VIII IX XXIXII 20 0 40
10
Yumy
0
Albany
jają powstawaniu wznoszących prądów powietrza. To przyspiesza proces Klimatogram Albany Yuma I II III IV VVIVII VIII IX XXIXII
Oklahoma City
kondensacji pary wodnej, tworzenie się chmur i opadów atmosferycznych. 3.15 Strefy klimatyczne i typy klimatu w Ameryce oraz prądy morskie wokół niej Oklahoma City
112
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 112 02.07.2021 14:51:22
02.07.2021 14:51:22
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 112