Page 100 - polski 7 cz 2

6.9 Tragedia doświadczeniem człowieka
(tren, porównanie homeryckie, peryfraza, liryka zwrotu do adresata)

Podejmij temat z Z czym kojarzą się wam pieśni żałobne oraz żałobne mowy pożegnalne?
W jakich okolicznościach można je usłyszeć? Jakie odczucia mogą
towarzyszyć ludziom podczas słuchania tego typu utworów?
z Przeczytaj informację o genezie cyklu wierszy Jana Kochanowskiego
zwanych trenami i powiedz, jaka może być tematyka takiego utworu.

W dziejach literatury polskiej wyjątkowe miejsce zajmują Treny Jana
Kochanowskiego, napisane przez niego po śmierci córki Urszulki i wy-
dane po raz pierwszy w 1580 roku. Dziewczynka miała zaledwie dwa
i pół roku (jak pisze Jan Kochanowski w Trenie XII: „więcej nad trzy-
dzieści miesięcy nie miała”), a już zapowiadała się jako dziecko nie-
zwykłe, obdarzone talentem literackim. Poeta poświęcił zmarłej cykl
dziewiętnastu utworów, uznawany za arcydzieło polskiej poezji i wzór
dla późniejszych twórców, podobnie jak Kochanowski doświadczonych
śmiercią bliskiej osoby.

z Przeczytaj Tren V Jana Kochanowskiego, poświęcony zmarłej córce,
Treny Jana Kochanowskiego, Urszulce. Zwróć uwagę na treści, które bezpośrednio nawiązują do sytuacji
wydanie z 1585 r. śmierci bliskiej osoby.

Jan Kochanowski
Tren V
1 szlad – ślad
Jako oliwka mała pod wysokim sadem
2 szczupły prątek – cienki pęd, łodyżka
Idzie z ziemie ku górze macierzyńskim szladem ,
1
3 rodne – bujne, dorodne
Jeszcze ani gałązek, ani listków rodząc,
4 ukwapliwy – skwapliwy, gorliwy, Sama tylko dopiro szczupłym prątkiem wschodząc:
2
prędki
Tę jesli, ostre ciernie lub rodne pokrzywy
3
5 za raz – zaraz Uprzątając, sadownik podciął ukwapliwy ,
4
5
6
6 zbywszy – straciwszy Mdleje za raz , a zbywszy siły przyrodzonej,
7 rostąc – rosnąc Upada przed nogami matki ulubionej –
8 wznióswszy – dziś: wzniósłszy Takci się mej namilszej Orszuli dostało:
Przed oczyma rodziców swoich rostąc , mało
7
9 otchniona – owiana
Od ziemie się co wznióswszy , duchem zaraźliwym
8
10 rodzice troskliwi – tu: rodzice zatro- 9 10
skani Srogiej śmierci otchniona , rodzicom troskliwym
U nóg martwa upadła. O zła Persefono ,
11
11 Persefona – w mitologii greckiej 12
żona Hadesa, boga i władcy królestwa Mogłażeś tak wielu łzam dać upłynąć płono ?
zmarłych
12 płono – próżno, daremnie
98