Page 96 - polski 7 cz 2
P. 96
1. Do kogo zwraca się podmiot liryczny w wierszu Jana Twardowskiego?
Weź pod uwagę czasowniki zarówno w 2 osobie liczby pojedynczej,
jak i w 1 osobie liczby mnogiej. Swoją odpowiedź poprzyj argumentami
sformułowanymi na podstawie utworu.
2. Powiedz, z czym i dlaczego odbiorca powinien się śpieszyć?
Oksymoron – rodzaj 3. Rozważ zdanie zawierające środek stylistyczny zwany oksymoronem:
przenośni, zestawienie wyrazów „Nie bądź pewny że czas masz bo pewność niepewna”.
o przeciwstawnym, wykluczającym się a) Jaki efekt osiągnął poeta, zestawiając wyrazy: „pewny”, „pewność”
znaczeniu, np. słodka gorycz. i „niepewna”?
b) Co na ich podstawie można powiedzieć o ludzkim losie?
4. Spróbujcie dodać własne uzasadnienie potrzeby pośpieszenia się z czymś
w życiu. Porównajcie swoje pomysły w klasie.
5. Od czasownika śpieszyć się utwórz w zeszycie:
• imiesłów przymiotnikowy czynny,
• imiesłów przysłówkowy współczesny,
• inny czasownik (za pomocą formantu po-).
a) Przyjrzyj się budowie utworzonych wyrazów – oddziel podstawy
słowotwórcze od formantów i nazwij formanty.
b) Podkreśl wspólną cząstkę (rdzeń) we wszystkich trzech wyrazach.
Rdzeń to najmniejsza znacząca część wyrazu, która nie podlega podziałowi
słowotwórczemu i powtarza się we wszystkich wyrazach pokrewnych, tworzących rodzinę
wyrazów (np. w wyrazach: góra – góral – górka – pagórek rdzeniem jest cząstka -gór-).
Rdzeń zawiera ogólne znaczenie, wspólne dla całej rodziny wyrazów. W rdzeniu często
występują oboczności, czyli wymiany głosek (np. droga – dróżka – przydrożny).
W wyrazach niepodzielnych słowotwórczo (czyli takich, do których nie jesteśmy w stanie
podać wyrazów podstawowych istniejących we współczesnej polszczyźnie) rdzeń jest
równy podstawie słowotwórczej bez końcówki fleksyjnej (np. kar-a, drog-a).
W wyrazach pochodnych, podzielnych słowotwórczo (czyli takich, dla których
ustalimy wyrazy podstawowe), rdzeń może stanowić całość lub tylko część podstawy
słowotwórczej (np. w wyrazie górka do podstawy słowotwórczej wchodzi cały rdzeń,
ale w wyrazie nakolannik, pochodzącym od wyrażenia na kolanie jest składnikiem tylko
części podstawy: -kolan-).
Rodzina wyrazów (wyrazy pokrewne) to grupa wyrazów mających wspólny rdzeń, który
jest nośnikiem wspólnego dla wszystkich wyrazów elementu znaczeniowego (np. nos,
nosek, nosowy, nosowość; lek, leczyć, lekarz, lekarka, lecznica).
6. Uzupełnij w zeszycie tabelę – dopisz inne wyrazy pokrewne do wyrazu
śpieszyć się.
pokrewny pokrewny pokrewny
rzeczownik przymiotnik przysłówek
śpieszyć się
94
