Page 138 - polski 8 cz1
P. 138
Język narodowy
odmiany regionalne odmiana ogólna kulturalna
odmiany zawodowe odmiana mówiona odmiana pisana
odmiany środowiskowe potoczna staranna potoczna staranna
Z kolei język ogólny występuje w dwóch odmianach: mówionej i pisa-
nej. Odmiana mówiona, to znaczy używana podczas rozmów, często jest
mniej uporządkowana, zawiera różne elementy pozasłowne (np. chrząknię-
cia), część słów zastępowana bywa gestami lub mimiką, zdania są krótsze,
2
2 kolokwializmy – patrz s. 133 zawierają kolokwializmy . Natomiast odmiany pisanej używamy w czasie
pisania różnorodnych tekstów. Obserwuje się tu bardziej świadomy dobór
słownictwa, zdania są precyzyjniej zbudowane. Dłuższy czas opracowania
i możliwość korekty tekstu wpływają na jego lepszą organizację.
Odmiany pisana i mówiona mogą być staranne i potoczne – zależy
to od stopnia przygotowania językowego i sprawności komunikacyjnej mó-
wiącego oraz od sytuacji – inaczej mówimy w domu przy stole; inaczej, odpo-
wiadając w czasie lekcji; inaczej, wygłaszając przemówienia.
Odmiany regionalne, zawodowe i środowiskowe polszczyzny mają bardziej
ograniczony zasięg niż język ogólny, a przytoczony podział zależy od tego,
w jakich rejonach Polski odmiana jest używana oraz kim są jej użytkownicy.
Do odmian regionalnych (terytorialnych) zalicza się przede wszystkim
gwary (to język ludności z niewielkiego terytorium, czasem nawet z jednej
wsi), często tworzące większe grupy zwane dialektami (np. małopolski, wielko-
3
3 Obecnie język kaszubski (kaszubsz- polski, mazowiecki, śląski, kaszubski ). Gwarę cechuje odmienność w wymo-
czyzna) ma status jedynego w Polsce wie (np. w gwarach cieszyńskich mówi się: gymba zamiast gęba, robim – robimy,
języka regionalnego (na mocy Ustawy piniundze – pieniądze) oraz w używanym przez ludzi słownictwie (np. wielko-
z 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach polskie młodzie to drożdże, a świętojanki to porzeczki) – jest to jednak ograniczone
narodowych i etnicznych oraz o języku
regionalnym). do określonego terytorium.
Odmiany zawodowe są używane przez ludzi wykonujących określony
zawód (np. handlowców, informatyków, drukarzy), ograniczają się do słow-
nictwa profesjonalnego (profesjonalizmów), tzn. wyrazów związanych z wy-
konywaną pracą, które nie są używane w polszczyźnie ogólnej. Wyrazy te
136
