Page 141 - polski 8 cz1

a) Powiedz, czego dowiedziałeś się z tekstu o nastrojach mieszkańców Stylizacja językowa – zabieg
Warszawy tuż przed wybuchem II wojny światowej. mający na celu upodobnienie
b) Wskaż w tekście wyrazy, które nie występują w języku ogólnym, ale wypowiedzi do określonego stylu.
wskazują na zastosowaną przez pisarza stylizację językową. Zwróć Aby to osiągnąć, stosuje się m.in.
uwagę na to, że autor zachował w pisowni oryginalną wymowę wyrazy i konstrukcje charakterystyczne
niektórych słów. dla języka, który chce się naśladować.
c) Przekształćcie wybrany fragment tekstu, eliminując wszelkie elementy Przykładami stylizacji językowej
gwarowe w słownictwie oraz w zapisie. Następnie porównajcie go
z oryginałem i porozmawiajcie o tym, jaki efekt osiągnął Stefan są archaizacja (wprowadzenie
Wiechecki, naśladując w tekście gwarę warszawską. Czy któreś elementów języka dawnej epoki,
dialektyzmy was rozśmieszyły? np. średniowiecza) i dialektyzacja
(wprowadzenie słownictwa

5. Podzielcie się na grupy i przeprowadźcie badania nad językiem osób charakterystycznego dla określonej
z waszego otoczenia. Postępujcie zgodnie ze wskazówkami. gwary lub dialektu). Zabieg ten służy
różnym celom – może wprowadzać
w realia epoki czy przedstawianego
środowiska, bywa też źródłem humoru.
Plan badania języka
Dialektyzmy – wyrazy, konstrukcje
I składniowe, również typ wymowy lub
Na początku wybierzcie obiekt badań – kolegów, przedstawicieli jakiegoś zawodu, wariant odmiany wyrazu, właściwe
osoby starsze, ludzi mówiących gwarą. Dobór poprzedźcie intuicyjnymi obserwa- jakiemuś dialektowi lub gwarze,
cjami, które powinny określić, czy dana grupa używa jakiejś odmiany polszczyzny, i pojawiające się w polszczyźnie
np. regionalnej, zawodowej, środowiskowej. Można też obserwować zróżnicowanie ogólnej, np. wymowa [mliko] zamiast
w użyciu języka w zależności od sytuacji: w gronie znajomych, wśród obcych, w kon- [mleko]; wielkopolskie pyry lub
takcie z dorosłymi, a więc odmian mówionej i pisanej (starannej i potocznej). Aby podhalańskie grule zamiast ziemniaki;
to zrobić, trzeba wsłuchać się w wypowiedzi ludzi, zwrócić uwagę na dobór słow- mazowieckie śmieli się zamiast
nictwa, sposób wymowy itp. i określić, czy używają np. jakichś charakterystycznych, śmiali się. Zwykle dialektyzmy są
specyficznych wyrazów właściwych dla grupy lub sytuacji.
niedopuszczalne w polszczyźnie
ogólnej.
II
Następnie musicie wniknąć głębiej w materię językową – notować wyrazy, wyja-
śniać ich znaczenia, pytać o szczegóły członków badanej grupy.

III
Zebrany materiał opiszcie, potwierdzając słuszność dokonanego wyboru, oraz
przedstawcie zestawienie wyrazów z krótkim komentarzem. Oczywiście to tylko
wprawka przed przyszłymi badaniami naukowymi. Ma ona was bardziej pobudzić
do działania i obserwowania, niż sprawdzić wiedzę, ale wartość waszych wniosków
może okazać się znaczna. Z tego biorą początek przyszłe sukcesy naukowe, a także
rodzi się dociekliwość badawcza i poznawcza.

Ciekawe!
6. Zachodzi obawa, że wraz z upowszechnieniem się środków masowego
przekazu całkiem zanikną terytorialne odmiany języka. Porozmawiajcie Bywa, że w niektórych regionach używa
o tym w klasie. się znanych wyrazów w innym znacze-
a) Czy według was jest to pozytywne czy negatywne zjawisko? niu, np.: synek (na Śląsku zamiast chło-
b) W jaki sposób środki masowego przekazu wpływają na ujednolicenie pak), chodnik (na Śląsku zamiast wyro-
się polszczyzny? bisko w kopalni), drzewko (w Krakowie
zamiast choinka). Ich użycie w języku
7. Dowiedz się, jak użytkownicy niektórych polskich dialektów dbają o to, ogólnym może doprowadzić do niepo-
aby ich mowa nie została zapomniana. Przedstaw swoje ustalenia w klasie. rozumień.

139