Page 139 - polski 8 cz1

najczęściej służą do nazywania charakterystycznych dla danego zawodu
przedmiotów, narzędzi, czynności, np. w języku drukarzy: łam (liczba wier-
szy tekstu dostosowana do długości kolumny w książce lub czasopiśmie), apla
(płaszczyzna zadrukowana w całości jednym kolorem).
W przypadku odmian środowiskowych (gwary środowiskowej) zasięg uży-
cia odmiennych wyrazów i związków frazeologicznych lub wyrazów w no-
wych znaczeniach ograniczony jest do określonego środowiska, np. uczniów,
studentów, żołnierzy, aktorów, złodziei, a wyrazy mają przede wszystkim wy-
dźwięk emocjonalny, np. grać ogony to u aktorów grać mało znaczące role; zakuwać
to u uczniów lub studentów uczyć się.

1. Wskażcie przykłady potwierdzające, że język ogólny nie jest jednorodny
i występują w nim różne odmiany.

2. Zastanów się i powiedz, jakiej odmiany polszczyzny używasz.
a) Czy oprócz języka ogólnego jesteś użytkownikiem jakiejś odmiany
terytorialnej lub środowiskowej? Jeśli tak, podaj przykłady znanego
ci słownictwa.
b) W jakich sytuacjach stosujesz język ogólny, a w jakich – inne odmiany
polszczyzny?

3. Czy zgadzasz się z refleksją zawartą w tytule działu: „Twoja mowa cię
zdradza”? Uzasadnij swoje zdanie kilkoma argumentami.

4. Język jest bardzo ważnym elementem kreacji postaci literackich bądź
filmowych. Bohater mieszkający na określonym terytorium lub należący
do jakiejś grupy zawodowej jest dla odbiorcy bardziej wiarygodny,
gdy posługuje się słownictwem charakterystycznym dla danej odmiany
językowej. Przeczytaj fragment napisanego w przededniu II wojny światowej
tekstu Stefana Wiecheckiego. Zwróć uwagę na słownictwo bohaterów,
typowe dla gwary przedwojennej Warszawy.

Stefan Wiechecki (1896–1979) –
Stefan Wiechecki polski prozaik, satyryk, publicysta
i dziennikarz, znany pod pseudonimem
[...] Na początek aktualny dialog między dwoma obywatelami biorącymi udział w kopaniu Wiech, autor opowiadań i felietonów
rowów ochronnych na jednym z warszawskich zieleńców. pisanych gwarą warszawską,
1
zebranych współcześnie m.in.
– Panie szanowny, czy mnie za żałobne ciało bierzesz? w zbiorach Szafa gra, Wątróbka
– W jaki sposób? po warszawsku, Wisła się pali.
– A w taki, że zaczem przeciwlotnicze obronę szykować i przepisowy rów 1 rowy ochronne – tu: rowy przeciwlotni-
uskuteczniać mnie pan żywcem do ziemi zakopujesz. Jakżeś mnie pan sypnął cze, przygotowywane zazwyczaj w okre-
szpadel gliny w lewy kamasz nic nie mówiłem, jak żeś mnie pan dołożył sie bezpośrednio poprzedzającym wy-
3
2
drugi w prawy, znowuż milczałem, chociaż żwir tak mnie w podbicie pije , buch działań wojennych
4
że mało ze sztybletów nie wyskoczę. Ale teraz widzę, że pan zaczynasz na- 2 szpadel – narzędzie do kopania ziemi
5
chalnie nieboszczyka ze mnie robić – do pasa już jestem zakopany. 3 kamasz – rodzaj buta
– Faktycznie, ciut ciut, ale to dlatego, że wprawy w kopaniu nie posiadam, 4 w podbicie pije – uwiera w stopę
pierwszy raz mnie się to zdarza. 5 sztyblet – rodzaj buta

137