Page 141 - polski 8 cz2

Więcej o języku

Zobacz i poczuj, jak mówić barwnie

Kiedy wypowiadasz się barwnie i obrazowo, potrzebne ci są synonimy. Jak już wiesz, są to wyrazy o takim samym
lub podobnym znaczeniu, np. tyfus i dur brzuszny to określenia tej samej choroby – są to synonimy absolutne,
ponieważ można je stosować zamiennie (schemat 1). Do synonimów absolutnych zalicza się też pary wyrazów,
np.: rodzice to ojciec i matka. Najczęściej jednak mamy do czynienia z wyrazami o podobnym znaczeniu, mają-
cymi pewien wspólny element znaczeniowy. O śmiejącym się człowieku można powiedzieć: śmieje się, parska
śmiechem, zaśmiewa się, chichocze – ale każdy z tych wyrazów oznacza inny rodzaj śmiechu, choć mają wspólny
element (schemat 2). Wyrazów pojazd mechaniczny i traktor używa się zamiennie tylko w odniesieniu do maszyny
rolniczej – każdy traktor jest pojazdem, ale nie każdy pojazd to traktor (schemat 3).

A i B A B A B

1 2 3
identyczne znaczenie wspólna część znaczeniowa znaczenie wyrazu B zawiera
wyrazów A i B wyrazów A i B się w znaczeniu wyrazu A –
wyraz A ma znaczenie ogólniejsze

Wyrazy o identycznym znaczeniu mogą być różnie nacechowane stylistycznie, tzn. używa się ich w innych sytu-
acjach, np. pan, mężczyzna (oficjalnie), chłop (potocznie, z pozytywnym nacechowaniem, np. miły z niego chłop),
facet.

7. Ustal, który typ zależności semantycznej, czyli znaczeniowej, zachodzi
między podanymi wyrazami.

panna – kobieta śnieg – zadymka róża – kwiatek

śpiewać – i – oraz synowa – żona syna
podśpiewywać

Korzystając z dostępnych źródeł, opra-
mały – nieduży że – iż imię – Janek cuj listę synonimów jednego wybrane-
go uczucia (np. radości, smutku, miło-
ści). Ustal, jakie różnice znaczeniowe
8. Podaj pary wyrazów (mogą być pary wyrażeń), które zilustrują zależności zachodzą pomiędzy tymi synonimami.
znaczeniowe podane w części Więcej na temat o języku. Możesz Podziel się wynikami swojej pracy z ko-
przedstawić te zależności za pomocą schematu. leżankami i kolegami z klasy.

139