Page 46 - biologia 7

aminokwasy Białka pełnią różne funkcje

Białka są zbudowane z aminokwasów, które łączą się ze sobą, tworząc dłu-
gie, poskręcane łańcuchy (il. 2.3). W zależności od kolejności ułożenia ami-
łańcuch aminokwasów
jest poskręcany nokwasów mają one rozmaite właściwości – pełnią m.in. funkcje budulcowe,
transportowe i regulacyjne. Istnieje 20 rodzajów aminokwasów budujących
białka. Wśród nich jest 8 aminokwasów, których organizm człowieka nie po-
trafi wytworzyć. Z tego powodu białka dostarczane z pożywieniem są ich
ważnym źródłem. Nazywa się je aminokwasami egzogennymi (gr. exo – na
zewnątrz). Pozostałe aminokwasy organizm może sam wyprodukować, je-
żeli w pożywieniu znajdą się takie pierwiastki biogenne, jak siarka i azot,
wchodzące w skład tych aminokwasów. Źródłem białek są zarówno produkty
roślinne, jak i zwierzęce. Jednak jedynie produkty zwierzęce dostarczają bia-
łek pełnowartościowych, czyli takich, które zawierają wszystkie aminokwasy
egzogenne.
poskręcane łańcuchy
aminokwasów tworzą
struktury przestrzenne Białka
2.3 Cząsteczki białek są
strukturami trójwymiarowymi roślinne zwierzęce
• niepełnowartościowe (nie zawierają • pełnowartościowe (dostarczają
wszystkich aminokwasów egzogennych) wszystkich aminokwasów egzogennych)
• występowanie (duże ilości): soja, ziem- • występowanie (duże ilości): ryby (halibut,
niaki, groch, czerwona fasola, bób, pista- makrela, dorsz), jaja, biały ser, jogurt,
cje, migdały, orzechy włoskie i laskowe maślanka, mięso (cielęcina, indyk)

Tabela 2.1 Wybrane białka
w organizmie człowieka

Białka Funkcje

fi bryna • udział w procesie
krzepnięcia krwi
protrombina
miozyna • składnik włókien
mięśniowych
aktyna • udział w skurczu
mięśni
immunoglo- • udział w obronie
buliny organizmu m.in. Z aminokwasów powstają m.in. białka budujące komórki organizmu.
przed patogenami Białkiem budulcowym jest np. kolagen, który wchodzi w skład tkanki łącznej
albuminy • utrzymywanie i występuje w skórze właściwej, kościach oraz ścięgnach. Innym przykładem
osocza właściwego ciśnienia
osmotycznego krwi białka budulcowego jest keratyna – składnik paznokci i włosów.
• zatrzymywanie wody Białka odgrywają ważne role w organizmie (tab. 2.1):
we krwi
• wiązanie jonów • pełnią funkcje transportowe, np. hemoglobina we krwi przenosi tlen
(wapnia, sodu,
potasu), kwasów z narządów oddechowych do komórek ciała;
tłuszczowych • regulują różne procesy, np. wpływają na stężenie glukozy we krwi;
i hormonów oraz ich
transportowanie • przyspieszają reakcje chemiczne, np. te zachodzące podczas trawienia;
mioglobina • magazynowanie • budują mięśnie i umożliwiają ich skurcze, a tym samym ruch organizmu;
tlenu w mięśniach • biorą udział w obronie organizmu przed patogenami.

44

06.12.2022 16:39:14
1206_883350_biologia_kl7_LIFT_DRUK.indd 44 06.12.2022 16:39:14
1206_883350_biologia_kl7_LIFT_DRUK.indd 44