Page 187 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

Elektromagnes

W ostatnim doświadczeniu zauważyłeś, że pole magnetyczne zwojnicy
z rdzeniem z miękkiej stali jest znacznie silniejsze niż bez rdzenia. Takie urzą-
dzenie (zwojnica z rdzeniem z ferromagnetyka) nazywa się elektromagne-
sem. Najczęściej spotyka się elektromagnesy z rdzeniem żelaznym prostym
i w kształcie podkowy (il. 5.19). Przy określaniu biegunów elektromagnesu
w kształcie podkowy należy zwracać uwagę na kierunek przepływu prądu
w zwojach nawiniętych na oba ramiona podkowy.

5.19 Elektromagnes
Elektromagnes wytwarza pole magnetyczne tylko wówczas,
gdy przez jego uzwojenie płynie prąd elektryczny.

Pole magnetyczne elektromagnesu, podobnie jak pole magnetyczne mag-
nesu, słabnie w miarę wzrostu odległości od niego. Zmieniając natężenie
i kierunek (zwrot) prądu, możemy zmieniać wartość i zwrot wytwarzanego
przez elektromagnes pola magnetycznego. Zmiany odległości od biegunów
(również w wypadku magnesu trwałego), zmiany liczby zwojów, natężenia
i kierunku (zwrotu) prądu w zwojnicy elektromagnesu powodują powstawa-
nie zmiennego pola magnetycznego.

Zastosowanie elektromagnesów
Elektromagnesy mają szerokie zastosowania praktyczne w wielu dziedzinach
techniki i nauki. W hutnictwie stosuje się dźwigi elektromagnetyczne do trans-
portu złomu żelaznego oraz do automatycznego oddzielania rudy żelaza od in-
nych skał. Podobne zastosowanie mają elektromagnesy w składach i punktach
przerobu surowców wtórnych. Ich niewątpliwą przewagą nad magnesami jest
to, że po wyłączeniu prądu pole magnetyczne znika i wtedy unoszony ładunek
spada. Od silnych magnesów trwałych przedmioty musiałyby być odrywane.
W halach produkcyjnych stosuje się elektromagnesy do transportu blach i cięż-
kich stalowych elementów, produktów i półproduktów. W medycynie elektro-
magnesy wykorzystuje się np. do usuwania żelaznych odłamków, które utkwi-
ły w gałce ocznej czy w ranach, lub w urządzeniach diagnostycznych, m.in.
w aparacie do wykonywania rezonansu magnetycznego. Liczne zastosowania
znalazły elektromagnesy w różnych maszynach, urządzeniach i przyrządach.
Przykładem może być zwykły dzwonek elektryczny (il. 5.20).

W W W
E E E

S S S

5.20 Schemat działania dzwonka elektrycznego

185