Page 140 - polski 7 cz 1
P. 140

Dziennik – uporządkowane            4.   Powiedz, jakie cechy poznanego tekstu dowodzą, że jest to dziennik.
        chronologicznie, dokonywane
        na bieżąco i najczęściej            5.   Czy postanowienie chłopców: „Będziem pielęgnować w naszym kółeczku
        opatrzone datą, zapiski autora           mowę przynajmniej ojczystą” jest dziś aktualne?
        na temat jego uczuć, przemyśleń          a)   Zapiszcie w grupie kilka sposobów pielęgnowania mowy ojczystej,
        i przeżyć, prowadzone w narracji             możliwych do realizacji przez siódmoklasistów.
        pierwszoosobowej.                        b)   Porozmawiajcie o tym, jak jeszcze możecie okazać swój patriotyzm.

                                            6.   Aby poprawnie mówić i pisać, warto pogłębić swoją wiedzę o ojczystym
                                                 języku. Przeczytaj cztery zasady polskiej ortografii, a następnie zapisz
                                                 w zeszycie inne przykłady ilustrujące te reguły.
                                                 Zasada fonetyczna
                                                 W niektórych wyrazach głosce odpowiada zawsze ten sam znak graficzny, np.: tona,
                                                 mama, tama, rymy, rola, łowy, kulka, zegar, zupka.
                                                 Zasada morfologiczna
                                                 Zgodnie z tą zasadą cząstki morfologiczne, czyli wyodrębniane podczas odmiany
                                                 lub tworzenia wyrazów (np. przyrostki, tematy fleksyjne) pisze się tak samo lub
                                                 podobnie we wszystkich wyrazach pokrewnych mimo odmiennej wymowy w różnych
        Młody Stefan Żeromski na obrazie         pozycjach – w wyniku upodobnień pod względem dźwięczności, np.: targ – na targu,
        znajdującym się w Muzeum                 targowy, Targówek (mimo że w wyrazie targ słychać na końcu k, pisz g); bezstronny,
        Narodowym w Kielcach,
        namalowanym przez Aleksandra             bezprzykładny, beznadziejny, bezduszny (cząstka bez- pisana jest wszędzie tak
        Głuszczenkę                              samo, mimo różnej wymowy). Czasem zachodzą jednak zmiany rdzenia, np.: szkółka,
                                                 szkoła, szkolny, czy zmiany w pisowni przedrostka, np. przedrostek z- może być pisany
                                                 jako z-, ś-, s-, np.: zbić, ściemnieć, splątać. Nie uwzględniamy w piśmie uproszczeń,
                                                 np.: krakowski, rzeszowski, mimo wymowy potocznej [krakoski, rzeszoski].
                                                 Zasada historyczna
                                                 Dotyczy przede wszystkim pisowni wyrazów z niewymiennym rz, ż, ch, h, ó i u,
                                                 np.: rzeka, orzech, żuk, żywy, chyba, chór, hamulec, juhas, córka, czółno, murek, burza.
                                                 Wyjaśnia, dlaczego współcześnie występuje zróżnicowana pisownia dźwięków
                                                 brzmiących identycznie dla większości Polaków.
                                                 Zasada konwencjonalna
                                                 Obejmuje te kwestie ortograficzne, których nie można wyjaśnić, stosując wymienione
                                                 wyżej zasady. Dotyczy ona m.in. reguł skracania wyrazów, pisowni wyrazów
                                                 z łącznikiem, pisowni nie z różnymi częściami mowy, użycia wielkiej litery, łącznej
                                                 lub rozdzielnej pisowni partykuły -by oraz przyimków.


                                            7.   Wyjaśnij pisownię podanych wyrazów, a następnie wpisz je do tabeli
                                                 w zeszycie w odpowiednie miejsca. Które z nich mogą się znaleźć w dwóch
                                                 kolumnach?
        Rękopis dziennika Stefana
        Żeromskiego zatytułowany Kilka           zielono-brązowy • arka • rzemień • Marta • holować • nadpalić • chlewik
        wspomnień z lat mego dzieciństwa         • kolano • ród • chmura • żyrafa • rowerek • nie napisać • grób • wata • klasa
        z 1882 r.                                • żółty • ósmy • drozd • Bałtyk



                                                 Zasada            Zasada            Zasada           Zasada
                                                fonetyczna      morfologiczna      historyczna    konwencjonalna
        Znajdź w dostępnych źródłach wyja-
        śnienie występowania w języku polskim
        podwójnego zapisu tej samej głoski: h
        i ch, ó i u lub rz i ż. Zaprezentuj w klasie
        wyniki swoich poszukiwań.

                                      138
   135   136   137   138   139   140   141   142   143   144   145