Page 140 - polski 7 cz 1
P. 140
Dziennik – uporządkowane 4. Powiedz, jakie cechy poznanego tekstu dowodzą, że jest to dziennik.
chronologicznie, dokonywane
na bieżąco i najczęściej 5. Czy postanowienie chłopców: „Będziem pielęgnować w naszym kółeczku
opatrzone datą, zapiski autora mowę przynajmniej ojczystą” jest dziś aktualne?
na temat jego uczuć, przemyśleń a) Zapiszcie w grupie kilka sposobów pielęgnowania mowy ojczystej,
i przeżyć, prowadzone w narracji możliwych do realizacji przez siódmoklasistów.
pierwszoosobowej. b) Porozmawiajcie o tym, jak jeszcze możecie okazać swój patriotyzm.
6. Aby poprawnie mówić i pisać, warto pogłębić swoją wiedzę o ojczystym
języku. Przeczytaj cztery zasady polskiej ortografii, a następnie zapisz
w zeszycie inne przykłady ilustrujące te reguły.
Zasada fonetyczna
W niektórych wyrazach głosce odpowiada zawsze ten sam znak graficzny, np.: tona,
mama, tama, rymy, rola, łowy, kulka, zegar, zupka.
Zasada morfologiczna
Zgodnie z tą zasadą cząstki morfologiczne, czyli wyodrębniane podczas odmiany
lub tworzenia wyrazów (np. przyrostki, tematy fleksyjne) pisze się tak samo lub
podobnie we wszystkich wyrazach pokrewnych mimo odmiennej wymowy w różnych
Młody Stefan Żeromski na obrazie pozycjach – w wyniku upodobnień pod względem dźwięczności, np.: targ – na targu,
znajdującym się w Muzeum targowy, Targówek (mimo że w wyrazie targ słychać na końcu k, pisz g); bezstronny,
Narodowym w Kielcach,
namalowanym przez Aleksandra bezprzykładny, beznadziejny, bezduszny (cząstka bez- pisana jest wszędzie tak
Głuszczenkę samo, mimo różnej wymowy). Czasem zachodzą jednak zmiany rdzenia, np.: szkółka,
szkoła, szkolny, czy zmiany w pisowni przedrostka, np. przedrostek z- może być pisany
jako z-, ś-, s-, np.: zbić, ściemnieć, splątać. Nie uwzględniamy w piśmie uproszczeń,
np.: krakowski, rzeszowski, mimo wymowy potocznej [krakoski, rzeszoski].
Zasada historyczna
Dotyczy przede wszystkim pisowni wyrazów z niewymiennym rz, ż, ch, h, ó i u,
np.: rzeka, orzech, żuk, żywy, chyba, chór, hamulec, juhas, córka, czółno, murek, burza.
Wyjaśnia, dlaczego współcześnie występuje zróżnicowana pisownia dźwięków
brzmiących identycznie dla większości Polaków.
Zasada konwencjonalna
Obejmuje te kwestie ortograficzne, których nie można wyjaśnić, stosując wymienione
wyżej zasady. Dotyczy ona m.in. reguł skracania wyrazów, pisowni wyrazów
z łącznikiem, pisowni nie z różnymi częściami mowy, użycia wielkiej litery, łącznej
lub rozdzielnej pisowni partykuły -by oraz przyimków.
7. Wyjaśnij pisownię podanych wyrazów, a następnie wpisz je do tabeli
w zeszycie w odpowiednie miejsca. Które z nich mogą się znaleźć w dwóch
kolumnach?
Rękopis dziennika Stefana
Żeromskiego zatytułowany Kilka zielono-brązowy • arka • rzemień • Marta • holować • nadpalić • chlewik
wspomnień z lat mego dzieciństwa • kolano • ród • chmura • żyrafa • rowerek • nie napisać • grób • wata • klasa
z 1882 r. • żółty • ósmy • drozd • Bałtyk
Zasada Zasada Zasada Zasada
fonetyczna morfologiczna historyczna konwencjonalna
Znajdź w dostępnych źródłach wyja-
śnienie występowania w języku polskim
podwójnego zapisu tej samej głoski: h
i ch, ó i u lub rz i ż. Zaprezentuj w klasie
wyniki swoich poszukiwań.
138